Biofeedback Uygulamaları ve Psikoterapide Kullanımı

Hepimizin bedeninde fizyolojik durumlar yaşanmaktadır. Kalp atışımız, nefes alıp vermemiz, deride oluşan reaksiyonlar ve vücut ısımız… Bunların hepsini bilinçaltımız kontrol etmekte ve kalbimizin kaç kere attığının ya da göğsümüzün dakikada kaç kere inip kalktığının farkında olamamaktayız. Buz gibi ellerimizi ısıtmayı da becerememekte, terleyen ellerimizi soğutmayı ya da bir panik anında kalp atış hızımızı düşürememekteyiz… Oysa bunların arasındaki uyumsuzluk da çeşitli hastalıklara ve performans düşüklüklerine sebep olmaktadır. İşte beynimize bunları kontrol etmeyi öğreten sisteme de “Biofeedback” adı verilmektedir.

Biofeedback ya da uygulamalı fizyopsikolojik geribildirim, kişiye kas gerilimi, ağrı, vücut ısısı, beyin dalgaları ve diğer vücut fonksiyonları ve süreçlerini; gevşeme, imgeleme ve diğer bilişsel kontrol teknikleriyle denetlemeyi öğreten hasta-güdümlü bir yaklaşımdır. Biofeedback adı, bunları yönetebilecek teknikler geliştirebilmesi için hastaya biyolojik sinyallerin geribildirimi ya da gönderilmesi anlamına gelmektedir.

Biofeedback uygulamasında kişinin parmağına ya da bileğine sensörler bağlanır. Bu sensörler kişide herhangi bir ağrı ya da acıya neden olmamaktadır. Bu sensörler hastanın sorun yaratan belirtilere neden olan kalp atışı, tansiyon, kas gerilimi, solunum ve vücut ısısı (termal feedback) gibi vücut fonksiyonlarını ölçmektedir.

Verileri ise kopya kağıdı, ışıklı görüntüleme ya da bir dizi bip sesi gibi görsel ve/veya işitsel çıktılara dönüştürmektedir. Böylece birey hızlı nefes alıp verdiğinde, hoş olmayan bir anısını düşündüğünde kalp atışının, nefes alış verişinin nasıl değiştiğini görsel olarak görmektedir.

Bireye aşmakta güçlük yaşadığı problemi düşünmesi istenir, problemi yoğun bir şekilde düşünmeye başladığında gevşeme teknikleri öğretilerek kalp atış hızı, nefes alış verişini kontrol etmesi sağlanmaktadır. Bir futbol maçında kaleci ile karşı karşıya kalan ve topu kaleye atmak yerine havaya diken futbolcuyu, stres altındaki iş adamını, sahne heyecanı yüzünden performans kaybeden sanatçıyı ya da özellikle ülkemizde geleceğinin birkaç saat içinde çözeceği sorulara bağlı olduğunu bilen öğrenciyi düşünün… Bu insanlara bu stresli anlar düşünsel olarak biofeedback sistemine bağlı iken tekrar tekrar yaşatılmaktadır. Bu stresli anları nasıl kontrol edecekleri üzerine çalışılmakta, bunlara dair sitem üzerinden çıktılar alınmaktadır. Bu şekildeki tekrarlayan uygulamalar ile birey, fiziksel reaksiyonlarını hangi düşünce, korku ve zihin görüntülerinin etkilediğini fark etmeye başmaktadır. Zihin ve beden arasındaki ilişkinin bu şekilde görüntülenmesi ile birey aynı düşünce ve zihinsel görüntüleri küçük ipuçları olarak kullanabilir, çünkü bunlar anksiyete yerine derin bir gevşeme için hatırlatıcı görevi görmektedir. Bu hatırlatıcılar aynı zamanda kalp atışı, vücut ısısı ve diğer vücut fonksiyonları için de uygulanabilmektedir. Böylece birey fizyolojik durumlarının farkındalığını öğrenerek performansını katlayarak artırabilmektedir. İlerleyen zamanlarda kişi özel bir çaba harcamadan beyni tüm bunları otomatikman yapmaya başlamaktadır. Böylece stresin uzun vadede damar sertliği, dikkat eksikliği ve obezite gibi vücuda verdiği zararlar da önlenmiş olmaktadır.

Biofeedback özellikle performans artırmak için kullanılmakla beraber sınav kaygısı, panikatak, depresyon, uyku bozuklukları, takıntı hastalığı ve anksiyete gibi hastalıkların tedavisinde de destekleyici bir yaklaşım olarak kullanılmaktadır. Çocuklarda ise dikkat eksikliği, hiperaktivite ve öğrenme güçlüğünde bu yöntemin kullanıldığını ve başarı sağlandığı belirtilmektedir. Kısmen de olsa stresin tetiklediği hastalıklar da biofeedbackin hedefinde yer almaktadır. Travma sonrası stres bozukluğu, yeme bozuklukları, madde istismarı ve bazı anksiyete bozuklukları hastalara hem kas hem de zihin gerilimini rahatlatma ve gevşeme yeteneğinin öğretilmesiyle tedavisi desteklenmektedir. Biofeedback çoğunlukla bu bozukluklardan bazılarının kapsamlı tedavisinin bir bölümü oluşturmaktadır.

Kaynaklar

• https://en.wikipedia.org/wiki/Biofeedback

• http://www.formsante.com.tr/saglik/dogal-terapiler/1757-biofeedback-ile-bedeninize-hukmedin.html

• http://www.beyningucu.com.tr/Makale.aspx?id=4

• http://www.alternatifterapi.com/icerik/biofeedback-nedir-ikhdg

• http://www.info-mental-coaching.de/biofeedback

• http://www.newsnetnebraska.org/2013/05/30/biofeedback-therapy-provides-stress-relief-through-body-function-control/